Sesja 20130822 - Nova Del 2013

Jak wiadomo  14 sierpnia japoński astronom amator Koichi Itagaki z Yamagaty wykorzystując 180mm reflektor odkrył w gwiazdozbiorze Delfina gwiazdę nową. Odkrycie zostało wkrótce potwierdzone przy użyciu 600mm reflektora. Gwiazda miała wstępnie jasność 6.3^m. Wcześniejsze zdjęcia wskazują, że przed 14 sierpnia nic jaśniejszego niż 13^m w tym miejscu nie obserwowano. 

Gwiazda otrzymała oznaczenie Nova Del 2013. Jak widać na wykresie maksimum blasku gwiazda osiągnęła 16 sierpnia kiedy to jej jasność wynosiła ok. 4.5^m. Obecnie gwiazda powoli ciemnieje.

Lokalizacja gwiazdy:

 Ponieważ w okresie, kiedy nowa osiągnęła maksimum blasku byłem na wyjeździe a później było kilka niepogodnych nocy obserwację przeprowadziłem dopiero dzisiaj. Gwiazda jest już zdecydowania słabsza (oceniam ją na ok. 6.3 - 6.5 magnitudo). Znajduje się zatem na granicy widoczności gołym okiem. Niemniej przy użyciu lornetki czy teleskopu jest doskonale widoczna. Choć bliskość Księżyca bardzo przeszkadzała wykonałem serię zdjęć gwiazdy, gdyż, nie często istnieje sposobność obserwacji tak jasnej nowej.

Nova Del 2013, 2013-08-22,22:36 CEST, 10x30s, ISO800, N150/750.

Nova Del 2013, 2013-08-22, 22:30 CEST, 10x60s,ISO800,N150/750

Dla nie wtajemniczonych kilka słów na temat tego czym jest gwiazda nowa. Otóż, gwiazdy nowe zaliczamy do gwiazd zmiennych (zmieniających swoją jasność) kataklizmowych. Możemy wyróżnić dwa podstawowe typy nowych - nowe klasyczne i nowe helowe. W przypadku nowych klasycznych sytuacja jest następująca. Przyszła gwiazda nowa, będąca białym karłem, stanowi układ podwójny z dużą gwiazdą. Gwiazda ta wypełnia strefę Roche'a i poprzez punkt Lagrange L1 następuje przepływ jej materii na powierzchnię karła, gdzie odkłada się na jego powierzchni,

Artystyczna wizja powstania nowej.

W pewnym momencie ciśnienie i temperatura warstwy wodorowej umożliwia "zapalenie" się wodoru i rozpoczęcie cyklu CNO. Prowadzi to do gwałtownego wzrostu temperatury i "rozdęcia" otoczki. Jasność gwiazdy gwałtownie rośnie w ciągu kilku dni, a otoczka jest odrzucana w przestrzeń. Jasność gwiazdy nowej powoli maleje co może trwać kilkadziesiąt dni. Cykl może się powtarzać. W widmie klasycznej nowej widać szerokie absorpcyjny linie wodoru.

Widmo Nova Del 2013 w przekroju dni.

Masa odrzuconej otoczki stanowi ok. 0.0001 masy Słońca a typowa jasność absolutna nowej to ok. -7 magnitudo. 

Fotografia w UV Nova Cygni 1992. Widoczna odrzucona otoczka.

Warto zauważyć, że mechanizm ten przypomina nieco powstawanie supernowych Typu I jednak gwiazda stająca się supernową ulega dezintegracji i wyzwalana jest znacznie większa ilość energii (jasność absolutna supernowych jest rzędu -18 magnitudo).

W przypadku nowych helowych odrzucenie otoczki jest spowodowane na wskutek błysku helowego ("zapalenie" helu w otoczce). W widmie tych gwiazd brak jest linii wodoru.